Pamiątki z Chorwacji - koronki z wyspy Pag

Urlop w Chorwacji to nie tylko czas zwiedzania. To również okres intensywnego poszukiwania pamiątek, które można byłoby zabrać ze sobą do Polski. Z całą pewnością nie mamy powodów do narzekania na ich ograniczony wybór, często zastanawiamy się jednak, jaki rodzaj upominku będzie najbardziej autentyczny. Tu sytuacja jest nieco bardziej skomplikowana wiele „typowo chorwackich” upominków powstaje bowiem w Chinach! Na szczęście, nie wszystkie. Jeśli zatem poszukujemy unikatowej pamiątki z Chorwacji dobrym pomysłem może okazać się koronka z wyspy Pag czyli popularna paška čipka.

Wielka historia małej koronki

Mieszkanki wyspy Pag, które zajmują się koronkarstwem lubią opowiadać o korzeniach swojej pasji. Zwracają przy tym uwagę na to, że są one bardzo odległe. Jeśli wierzyć legendom koronki, które dziś podziwiamy na Pagu można było spotkać już w Mykenach – starożytnym greckim mieście, którego świetność przypadała na drugą połowę drugiego tysiąclecia przed naszą erą. Osoby, które wyżej niż legendy cenią sobie źródła historyczne również nie powinny być rozczarowane, te bowiem po raz pierwszy o koronkach z wyspy Pag wspominają już w piętnastym wieku wiążąc ich tworzenie z działalnością prowadzoną przez pobliski klasztor sióstr benedyktynek. Co ciekawe, początkowo nie istniały żadne szablony, którymi podczas pracy mogłyby posługiwać się kobiety zajmujące się koronkarstwem. Tradycja była przekazywana z pokolenia na pokolenie, a córki uczyły się sztuki tworzenia koronek od swoich matek.

Świat o koronkach z wyspy Pag dowiedział się znacznie później, po raz pierwszy zaprezentowano je bowiem za granicą w 1880 roku (były jednym z eksponatów na wystawie prezentującej rękodzieło). Mówi się jednak, że na dworze wiedeńskim koronki znane były znacznie wcześniej, już bowiem cesarzowa Maria Teresa troszczyła się o to, aby znajdowała się na nim paszka koronkarka tworząca na potrzeby domu panującego.

Piękne i tradycyjne, czyli jak koronki z wyspy Pag ocalono od zapomnienia

Pomnik Frane Budaka - burmistrza miasta Pag.
http://ross-ros.blogspot.com/2012_10_01_archive.html

O światowej popularności paszkiej koronki mówi się przede wszystkim w kontekście dwudziestego stulecia. Choć jednak właśnie wówczas koronkarki zostały docenione, a ich praca mogła być należycie opłacana, wtedy również pojawiły się poważne zagrożenia, które mogły zaszkodzić pięknej tradycji. Popularność koronek z wyspy Pag skłaniała do ich imitowania, konieczne stało się więc zadanie sobie pytania o to, jak ocalić unikatowość rękodzieła. Rozwiązanie znalazł burmistrz miasta Pag Frane Budak, który w 1908 roku założył Szkołę Koronkarską. Zasługą burmistrza było równie4ż szczególne wyróżnienie koronek spośród innych robótek ręcznych (mieszkanki wyspy Pag tworzyły piękne zasłony, chusteczki i obrusy), on też zebrał ponad pięćdziesiąt wzorów koronek, które do dziś są wykorzystywane na wyspie. Szkoła funkcjonowało do roku 1994. Dziś nie ma już specjalnej placówki szkolącej koronkarki, tradycja jej istnienia jest jednak kontynuowana przez Szkołę Średnią imienia Bartula Kašića. W mieście Pag działa również Stowarzyszenie Paszkich Koronkarek, którego patronem jest właśnie Budak – burmistrz walczący o unikatowość symbolu swojego miasta i wyspy.

Specyfika koronek z wyspy Pag

Istnieje wiele wzorów koronek, warto jednak podkreślić, że wszystkie tworzone są z wykorzystaniem tej samej techniki. Koronki nie są ani robione na specjalnych klockach, ani szydełkowane, ale wyszywane. Ich przygotowanie wymaga sporych umiejętności i czasu, nie powinniśmy więc być zdziwieni, że mówiąc o koronkach  wyspy Pag jako o pamiątkach z Chorwacji mamy do czynienia z dość drogimi upominkami.

Od 2009 roku koronki z wyspy Pag znajdują się na systematycznie uzupełnianej przez UNESCO Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego.

Gdzie znajdziemy koronki z wyspy Pag?

Miejscem od którego powinniśmy rozpocząć poszukiwania wydaje się być benedyktyńskiklasztor pod wezwaniem świętej Małgorzaty (samostan svete Margarite) położony w zachodniej części starego miasta. To właśnie tu powstawały pierwsze koronki, a w 1842 siostry otworzyły szkołę ludową, w której dziewczęta z miasta Pag i okolicznych wiosek mogły uczyć się nie tylko pisania i czytania, ale i sztuki koronkarstwa. Dziś można tu podziwiać najpiękniejsze przykłady sztuki koronkarskiej, w tym i prace, które posiadają przeszło 150 lat.

Co roku w mieście odbywa się również Międzynarodowy Festiwal Koronki. Pierwsza edycja imprezy miała miejsce w roku 2010, a choć festiwal nie ma jeszcze stałej daty (tegoroczny odbywał się w maju) sukces kolejnych spotkań pozwala mieć nadzieję na to, że będą one kontynuowane. 

Osoby zainteresowane koronkami mogą również odwiedzić siedzibę Stowarzyszenia Paszkich Koronczarek „Frane Budak” (Društvo paških čipkarica “Frane Budak”). Stowarzyszenie powstało w roku 1997 po to, aby nie tylko dbać o unikatowość paszkiej koronki, ale również po to, aby ją promować. Jego członkinie reprezentują miasto na festiwalach poświęconych koronczarstwu, współpracują ze szkołą średnią, w której uczy się przyszłe koronczarki i przygotowują wykłady na temat koronki i jej znaczenia dla historii miasta i wyspy. Możemy mieć zatem nadzieję, że i dla dla nas znajdą chwilę czasu.

Na placu Petra Krešimira IV w mieście Pag mieści się Galeria Paszkiej Koronki (Galerija paške čipke), w której można podziwiać zarówno przykłady prac wykonanych przed dziesięcioleciami, jak i koronki, które powstają współcześnie. Galeria znajduje się pod opieką Stowarzyszenia Paszkich Koronczarek i w przyszłości ma stać się Muzeum Koronczarstwa (tu można obejrzeć sobie krótki filmik z galerii).

Autorka bloga poleca też znakomitą stronę internetową poświęconą koronkom z wyspy Pag.