Zabytki Cavtatu - Mauzoleum rodziny Račić

Jeśli spędzając urlop w Chorwacji znaleźliśmy się na południu tego państwa, nie powinniśmy ograniczać się wyłącznie do odwiedzin w Dubrowniku. Również położony w jego pobliżu Cavtat jest miejscowością, która zasługuje na miano wyjątkowej, a to, że mamy w jej przypadku do czynienia z najdalej na południe wysuniętym chorwackim miasteczkiem nie jest wcale jej jedynym atutem. Cavtat to raj dla plażowiczów i nurków, coś dla siebie znajdą tu jednak również miłośnicy nietypowych zabytków. Wśród tych ostatnich na szczególną uwagę zasługuje mauzoleum rodziny Račić.(Mauzolej obitelji Račić)

Račiciowie, czyli opowieść o armatorach z tragicznym końcem

Choć mauzoleum rodziny Račić powstała na początku lat dwudziestych ubiegłego wieku, aby zrozumieć, na czym polegała wyjątkowość jego fundatorów musimy cofnąć się nieco w czasie. Račiciowie dali się poznać przede wszystkim jako znakomici armatorzy, najwybitniejszym przedstawicielem rodu z Cavtatu był zaś z pewnością kapitan Ivo Račić urodzony w roku 1845. Zainteresowanie handlem i szeroko rozumianą gospodarką morską ujawniło się w jego przypadku bardzo wcześnie, pierwsze kroki w wielkim świecie finansów Ivo zaczął więc stawiać jako bardzo młody człowiek. Dzielnie wspierał go przy tym brat Ilija, a choć początkowo obaj skupiali się przede wszystkim na transporcie towarów do miejscowości znajdujących się w niewielkim oddaleniu od Dubrownika, z czasem ich zainteresowania zaczęły się poszerzać. Początkowo Ivo i Ilija wynajmowali statki wykorzystywane przez siebie, z czasem jednak zaczęli kupować kolejne jednostki pływające uniezależniając się w ten sposób od pośredników i zwiększając swoją konkurencyjność.

Sukcesy zawodowe nie były jedynymi, z których kapitan mógł być dumny. Kwitło również jego życie rodzinne. Wspólnie z żoną Mariją miał dwoje dzieci, gdy zaś doszło do tragicznych wydarzeń, które położyły kres rodzinnemu szczęściu, zarówno córka Marija, jak i syn Edi byli jeszcze młodymi ludźmi. Sam Ivo zmarł w marcu 1918 roku w Zagrzebiu, ostatecznie złamany przez atak serca, od kolejnej tragedii rodzinę dzieliło zaś zaledwie kilka miesięcy. W grudniu 1918 roku w Rzymie miał odbyć się ślub Ediego. Wśród zaproszonych gości znalazła się, oczywiście, jego siostra Marija, gdy jednak przybyła do włoskiej stolicy, odkryła, że brat ciężko się rozchorował. W całej Europie szalała wówczas grypa hiszpanka i to właśnie jej śmiertelnymi ofiarami stali się Edi, jego narzeczona, a niewiele później również Marija. Przy życiu pozostała jedynie Marija – żona Ivo (jej córka była już zamężna, para nie doczekała się jednak potomka)  i to właśnie jej wolą było postawienie mauzoleum, w którym miały spocząć ciała jej oraz członków jej rodziny.

Lokalizacja i budowa mauzoleum

Budowa mauzoleum została ukończona w roku 1921, a miejsce jego powstania nie zostało wcale wybrane przypadkowo. Wcześniej znajdowała się tu pochodząca z piętnastego wieku kapliczka poświęcona świętemu Rochowi, a sama lokalizacja została wybrana przez fundatorkę grobowca. Ona też wybrała osobę, która odpowiadała za projekt mauzoleum i prace budowlane i należy przyznać, że dokonała wyboru, którego można jej tylko pozazdrościć. Za wygląd rodzinnego grobowca odpowiedzialny był sam Ivan Meštrović – najwybitniejszy chorwacki rzeźbiarz dwudziestego wieku. Młody Ivan był przyjacielem rodziny wywodzącej się z Cavtatu, zaangażował się więc w budowę grobowca nie pozwalając sobie na żadne niedociągnięcia.

Specyfika mauzoleum z Cavtatu

Istnieje przynajmniej kilka argumentów przytaczanych wówczas, gdy pada pytanie o wyjątkowość mauzoleum. Na pierwszy plan wysuwa się przy tym użycie specyficznych materiałów budowlanych, nawet niewprawne oko dostrzeże bowiem, że do budowy grobowca nie wykorzystano materiału innego niż kamień. Nie będziemy zresztą zdziwieni, jeśli dowiemy się, że i kamień nie był przypadkowy, był to bowiem biały kamień z wyspy Brać; ten sam, z którego (według niektórych teorii) zbudowany jest amerykański Biały Dom. Jedyny wyjątek uczyniono dla spiżu, z którego wykonane zostały drzwi i dzwon.

Również wnętrze mauzoleum jest wyjątkowe i pełne symboli nawiązujących do trzech najważniejszych etapów, przez które musi przejść każdy z nas – narodzin, życia i śmierci. Wejścia do mauzoleum strzegą dwie kariatydy (początek dwudziestego wieku to na ziemiach dzisiejszej Chorwacji okres, w którym często odwoływano się do symboliki starożytnej), a podnosząc głowę i przyglądając się sklepieniu dostrzeżemy anielskie głowy. Przebywając w mauzoleum warto zwrócić uwagę także a wspominany już dzwon oraz widniejący na nim napis „Saznaj tajnu ljubavi, riješit ćeš tajnu smrti i vjerovati da je život vječan” (Poznaj tajemnicę miłości, a rozwiążesz zagadkę śmierci i uwierzysz, że życie jest wieczne).

Mauzoleum zdobyło sobie nie tylko światową sławę, ale i uznanie krytyków, a w 1925 roku Jego autor otrzymał prestiżowe wyróżnienie podczas Światowej Wystawy Współczesnej Sztuki Użytkowej i Dekoracyjnej w Paryżu (Exposition Internationale des Arts Decoratifs et Industriels Modernes)

Zdjęcia zaczerpnięte ze stron: http://www.povijest-zaklade-ivo-racic.com/index.php?file=ivo-racic oraz http://onecroatia.info/turisticke_atrakcije/mauzolej-obitelji-racic/